๗. อุปจาลาสูตร
ว่าด้วยอุปจาลาภิกษุณี
[๕๔๑] เรื่องเกิดขึ้นที่กรุงสาวัตถี
ครั้นเวลาเช้า อุปจาลาภิกษุณีครองอันตรวาสก ฯลฯ จึงนั่งพักกลางวันที่โคน
ต้นไม้แห่งหนึ่ง
[๕๔๒] ลำดับนั้น มารผู้มีบาป ฯลฯ ได้ถามอุปจาลาภิกษุณีดังนี้ว่า “ภิกษุณี
ทำไมท่านจึงอยากจะเกิด”
อุปจาลาภิกษุณีตอบว่า “ท่านผู้มีอายุ เราไม่อยากเกิดในที่ไหน ๆ”
[๕๔๓] มารผู้มีบาป กล่าวด้วยคาถาว่า
ท่านจงตั้งจิตไว้ในพวกเทพชั้นดาวดึงส์
ชั้นยามา ชั้นดุสิต ชั้นนิมมานรดี
และชั้นปรนิมมิตวสวัตดีเถิด
ท่านจักได้เสวยความยินดี
[๕๔๔] อุปจาลาภิกษุณี กล่าวด้วยคาถาว่า
พวกเทพชั้นดาวดึงส์ ชั้นยามา
ชั้นดุสิต ชั้นนิมมานรดี และชั้นปรนิมมิตวสวัตดี
ยังผูกพันด้วยเครื่องผูกคือกาม
จำต้องกลับมาสู่อำนาจมารอีก
โลกทั้งหมดเร่าร้อน โลกทั้งหมดคุกรุ่น
โลกทั้งหมดลุกโพลง โลกทั้งหมดสั่นสะเทือน
ใจของเรายินดีแน่วแน่ในนิพพาน ซึ่งไม่สั่นสะเทือน
ไม่หวั่นไหว ที่ปุถุชนเสพไม่ได้ มิใช่คติของมาร
ลำดับนั้น มารผู้มีบาปเป็นทุกข์เสียใจว่า “อุปจาลาภิกษุณีรู้จักเรา” จึงหายตัว
ไป ณ ที่นั้นเอง
อุปจาลาสูตรที่ ๗ จบ

อุปจาลาสุตฺต
[๕๔๑] สาวตฺถีนิทาน ฯ อถ โข อุปจาลา ภิกฺขุนี ปุพฺพณฺหสมย
นิวาเสตฺวา ฯเปฯ อฺตรสฺมึ รุกฺขมูเล ทิวาวิหาร นิสีทิ ฯ
[๕๔๒] อถ โข มาโร ปาปิมา ฯเปฯ อุปจาล ภิกฺขุนึ
เอตทโวจ กถนฺนุ ตฺว ภิกฺขุนิ อุปฺปชฺชิตุกามาติ ฯ น ขฺวาห
อาวุโส กตฺถจิ อุปฺปชฺชิตุกามาติ ฯ
[๕๔๓] ตาวตึสา จ ยามา จ ตุสิตา จาปิ เทวตา
นิมฺมานรติโน เทวา เย เทวา วสวตฺติโน
ตตฺถ จิตฺต ปณิเธหิ รติ ๑ ปจฺจนุโภสฺสสีติ ฯ
[๕๔๔] ตาวตึสา จ ยามา จ ตุสิตา จาปิ เทวตา
นิมฺมานรติโน เทวา เย เทวา วสวตฺติโน
กามพนฺธนพนฺธา เต เอนฺติ มารวส ปุน
สพฺโพว อาทิตฺโต ๒ โลโก สพฺโพ โลโก ปธูปิโต
สพฺโพ ปชฺชลิโต ๓ โลโก สพฺโพ โลโก ปกมฺปิโต
อกมฺปิต อจลิต ๔ อปุถุชฺชนเสวิต
อคติ ยตฺถ มารสฺส ตตฺถ เม นิรโต มโนติ ฯ
อถ โข มาโร ปาปิมา ชานาติ ม อุปจาลา ภิกฺขุนีติ ทุกฺขี
ทุมฺมโน ตตฺเถวนฺตรธายีติ ฯ
******************

๑ ม. ยุ. รตึ ฯ ๒ ม. สพฺโพ อาทีปิโต ฯ ยุ. – อาทิปิโต ฯ ๓ ม. ปชฺชาลิโต ฯ
๔ ม. อปชฺชลิต ฯ

อรรถกถาอุปจาลาสูตร
ในอุปจาลาสูตรที่ ๗ มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้ :-
บทว่า เอนฺติ มารวสํ ปุน ความว่า มาสู่อำนาจ มรณมาร
กิเลสมาร และเทวบุตรมาร. บทว่า ปธูปิโต ได้แก่ ให้เดือดร้อน. บทว่า
อคติ ยตฺถ มารสฺส ความว่า ในพระนิพพานใด ท่านผู้เป็นมารไปไม่ได้.
บทว่า ตตฺถ ได้แก่ ในพระนิพพานนั้น.
จบอรรถกถาอุปจาลาสูตรที่ ๗