๑๐. ปัชโชตสูตร
ว่าด้วยแสงสว่าง
[๒๑๗] เทวดาทูลถามว่า
อะไรเล่าเป็นแสงสว่างในโลก
อะไรเล่าเป็นธรรมเครื่องตื่นอยู่ในโลก
อะไรเล่าเป็นสหายในการทำงานของผู้เป็นอยู่
อะไรเล่าเป็นเครื่องสืบต่อชีวิตของเขา
อะไรเล่าย่อมเลี้ยงบุคคลผู้เกียจคร้านและไม่เกียจคร้าน
ดุจมารดาเลี้ยงดูบุตร
หมู่สัตว์ที่มีชีวิตอยู่บนแผ่นดิน อาศัยอะไรเลี้ยงชีพ
[๒๑๘] พระผู้มีพระภาคตรัสตอบว่า
ปัญญาเป็นแสงสว่างในโลก
สติเป็นธรรมเครื่องตื่นอยู่ในโลก
ฝูงโคเป็นสหายในการทำงานของผู้เป็นอยู่
ไถเป็นเครื่องสืบต่อชีวิตของเขา
ฝนย่อมเลี้ยงบุคคลผู้เกียจคร้านและไม่เกียจคร้าน
ดุจมารดาเลี้ยงดูบุตร
หมู่สัตว์ที่มีชีวิตอยู่บนแผ่นดิน อาศัยฝนเลี้ยงชีพ
ปัชโชตสูตรที่ ๑๐ จบ

ปชฺโชตสุตฺต
[๒๑๗] กึสุ โลกสฺมิ ปชฺโชโต กึสุ โลกสฺมิ ชาคโร
กึสุ กมฺเม สชีวาน กึสุ จสฺส อิริยาปโถ
กึสุ อลส อนลสฺจ มาตา ปุตฺตว โปสติ
กึสุ ภูตา อุปชีวนฺติ เย ปาณา ปวึ สิตาติ ฯ
[๒๑๘] ปฺา โลกสฺมิ ปชฺโชโต สติ โลกสฺมิ ชาคโร
คาโว กมฺเม สชีวาน สีตสฺส อิริยาปโถ
วุฏฺิ อลส อนลสฺจ ๑ มาตา ปุตฺตว โปสติ
วุฏฺึ ภูตา อุปชีวนฺติ เย ปาณา ปวึ สิตาติ ฯ
******************

๑ สี. วิตฺตมาลสฺยานาลสฺย ฯ

อรรถกาปัชโชตสูตร
พึงทราบวินิจฉัยในปัชโชตสูตรที่ ๑๐ ต่อไป :-
บทว่า แสงสว่าง ได้แก่แสงสว่างดุจประทีป. บทว่า เครื่องตื่นอยู่
ได้แก่ ย่อมเป็นดุจชาคริกพราหมณ์ (พราหมณ์ผู้ตื่นอยู่). บทว่า ฝูงโคเป็น
สหายในการงานของผู้เป็นอยู่ อธิบายว่า ฝูงโคเท่านั้นเป็นสหายในการงาน
ชื่อว่า มีการงานเป็นเพื่อนสอง ในการงานของพวกชนที่มีชีวิตอยู่กับการงาน
คือว่า พวกเขา ย่อมยังกสิกรรมเป็นต้นให้สำเร็จกับด้วยโคมณฑลทั้งหลาย.
บทว่า สิตฺสฺส อิริยาปโถ ได้แก่ ไถเป็นอิริยาบถ คือเป็นเครื่องสืบต่อ
แห่งชีวิตของหมู่สัตว์นั้น. บทว่า สิตํ แปลว่า คันไถ. เพราะว่า นาของ
ชาวนาคนใด แม้มีประมาณน้อย ย่อมไม่ทำการไถแล้ว เขาย่อมกล่าวว่า
เราจักเป็นอยู่ได้อย่างไร ดังนี้.
จบอรรถกถาปัชโชติสูตรที่ ๑๐