๑๐. โมคคัลลานสูตร
ว่าด้วยพระโมคคัลลานะ
[๗๕๔] สมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาคประทับอยู่ ณ วิหารกาฬศิลา ข้างภูเขา
อิสิคิลิ เขตกรุงราชคฤห์ พร้อมด้วยภิกษุสงฆ์หมู่ใหญ่ประมาณ ๕๐๐ รูป ล้วนแต่
เป็นพระอรหันต์ ได้ยินว่า ท่านพระมหาโมคคัลลานะใช้จิตของท่านตามพิจารณาจิต
ของภิกษุเหล่านั้นที่หลุดพ้น ไม่มีอุปธิ
[๗๕๕] ครั้งนั้น ท่านพระวังคีสะได้มีความคิดดังนี้ว่า “พระผู้มีพระภาคนี้ประทับอยู่
ณ วิหารกาฬศิลา ข้างภูเขาอิสิคิลิ เขตกรุงราชคฤห์ พร้อมด้วยภิกษุสงฆ์หมู่ใหญ่
ประมาณ ๕๐๐ รูป ล้วนแต่เป็นพระอรหันต์ ท่านพระมหาโมคคัลลานะใช้จิตของ
ท่านตามพิจารณาจิตของภิกษุเหล่านั้นที่หลุดพ้น ไม่มีอุปธิ ทางที่ดีเราควรสรรเสริญ
ท่านพระมหาโมคคัลลานะ ด้วยคาถาทั้งหลายอันสมควร ณ ที่เฉพาะพระพักตร์ของ
พระผู้มีพระภาคเถิด”
ครั้งนั้น ท่านพระวังคีสะลุกขึ้นจากอาสนะ ห่มผ้าเฉวียงบ่าข้างหนึ่ง ประนมมือ
ไปทางที่พระผู้มีพระภาคประทับอยู่ ได้กราบทูลพระผู้มีพระภาคดังนี้ว่า “ข้าแต่พระ
ผู้มีพระภาค เนื้อความนี้ย่อมปรากฏแก่ข้าพระองค์ ข้าแต่พระสุคต เนื้อความนี้ย่อม
ปรากฏแก่ข้าพระองค์”
พระผู้มีพระภาคตรัสว่า “เนื้อความนั้นจงปรากฏแก่เธอเถิด วังคีสะ”
[๗๕๖] ครั้งนั้น ท่านพระวังคีสะได้สรรเสริญท่านพระมหาโมคคัลลานะ ด้วยคาถา
ทั้งหลายอันสมควร ณ ที่เฉพาะพระพักตร์ของพระผู้มีพระภาคว่า
พระสาวกทั้งหลายผู้บรรลุวิชชา ๓ ละมัจจุได้
พากันแวดล้อมพระมหามุนีผู้ถึงฝั่งแห่งทุกข์
ประทับนั่งที่ข้างภูเขา
ท่านพระมหาโมคคัลลานะผู้มีฤทธิ์มาก
ใช้จิตพิจารณากำหนดรู้จิตของพระขีณาสพเหล่านั้น
ที่หลุดพ้น ไม่มีอุปธิได้
พระขีณาสพเหล่านั้นพากันแวดล้อมพระมหามุนีโคดม
ผู้ทรงสมบูรณ์ด้วยสมบัติทุกประการ
ทรงถึงฝั่งแห่งทุกข์ เพียบพร้อมด้วยพระคุณมากอย่าง A
โมคคัลลานสูตรที่ ๑๐ จบ
เชิงอรรถ
A ดู ขุ.เถร. (แปล) ๒๖/๑๒๕๘-๑๒๖๐/๕๔๔

โมคฺคลฺลานสุตฺต
[๗๕๔] เอก สมย ภควา ราชคเห วิหรติ อิสิคิลิปสฺเส
กาฬสิลาย มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธึ ปฺจมตฺเตหิ ภิกฺขุสเตหิ
สพฺเพเหว อรหนฺเตหิ ฯ เตส สุท อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน
เจตสา จิตฺต สมนฺเนสติ วิปฺปมุตฺต นิรูปธึ ฯ
[๗๕๕] อถ โข อายสฺมโต วงฺคีสสฺส เอตทโหสิ อย โข
ภควา ราชคเห วิหรติ อิสิคิลิปสฺเส กาฬสิลาย มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน
สทฺธึ ปฺจมตฺเตหิ ภิกฺขุสเตหิ สพฺเพเหว อรหนฺเตหิ เตส สุท
อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เจตสา จิตฺต สมนฺเนสติ วิปฺปมุตฺต
นิรูปธึ ยนฺนูนาห อายสฺมนฺต มหาโมคฺคลฺลาน ภควโต สมฺมุขา
สรูปาหิ คาถาหิ อภิตฺถเวยฺยนฺติ ฯ อถ โข อายสฺมา วงฺคีโส
อุฏฺายาสนา เอกส อุตฺตราสงฺค กริตฺวา เยน ภควา เตนฺชลิมฺปณาเมตฺวา
ภควนฺต เอตทโวจ ปฏิภาติ ม ภควา ปฏิภาติ
ม สุคตาติ ฯ ปฏิภาตุ ต วงฺคีสาติ ภควา อโวจ ฯ
[๗๕๖] อถ โข อายสฺมา วงฺคีโส อายสฺมนฺต มหาโมคฺคลฺลาน
ภควโต สมฺมุขา สรูปาหิ คาถาหิ อภิตฺถวิ
นคสฺส ปสฺเส อาสีน มุนึ ทุกฺขสฺส ปารคุ
สาวกา ปยิรุปาสนฺติ เตวิชฺชา มจฺจุหายิโน
เต เจตสา อนุปริเยสติ ๑ โมคฺคลฺลาโน มหิทฺธิโก
จิตฺต เนส สมนฺเนส วิปฺปมุตฺต นิรูปธึ
เอว สพฺพงฺคสมฺปนฺน มุนึ ทุกฺขสฺส ปารคุ
อเนกาการสมฺปนฺน ปยิรุปาสนฺติ โคตมนฺติ ฯ
******************

๑ ม. ยุ. อนุปริเยติ ฯ

อรรรถกถาโมคคัลลานสูตร
ในโมคคัลลานสูตรที่ ๑๐ มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้ :-
บทว่า สมนฺเวสติ ได้แก่แสวงหา คือพิจารณา. บทว่า นคสฺส
ได้แก่ ภูเขา. บทว่า มุนึ ได้แก่พุทธมุนี. บทว่า ทุกฺขสฺส ปารคุํ ได้แก่
ผู้ถึงฝั่งแห่งทุกข์. บทว่า สมนฺเวสํ ได้แก่พิจารณาอยู่. บทว่า เอวํ
สพฺพงฺคสมฺปนฺนํ ได้แก่สมบูรณ์ด้วยคุณทั้งปวง ด้วยอาการอย่างนี้. บทว่า
อเนการสมฺปนฺนํ ได้แก่ ประกอบด้วยคุณมากมาย.
จบอรรถกถาโมคคัลลานสูตรที่ ๑๐