15-095 นันทนเทพบุตร
พระไตรปิฎก
๔. นันทนสูตร
ว่าด้วยนันทนเทพบุตร
[๒๕๘] นันทนเทพบุตรยืนอยู่ ณ ที่สมควรแล้ว ได้กราบทูลพระผู้มีพระภาค
ด้วยคาถาว่า
ข้าแต่พระโคดม ผู้มีปัญญาดุจแผ่นดิน
ข้าพระองค์ขอทูลถามพระองค์ถึงญาณทัสสนะ A
อันไม่มีสิ่งใดขวางกั้นของพระผู้มีพระภาค
บัณฑิตทั้งหลายเรียกบุคคล
ประเภทใดว่าเป็นผู้มีศีล
ประเภทใดว่าเป็นผู้มีปัญญา
บุคคลประเภทใดล่วงทุกข์ได้
เทวดาทั้งหลายบูชาบุคคลประเภทใด
[๒๕๙] พระผู้มีพระภาคตรัสว่า
บุคคลใดมีศีล มีปัญญา อบรมตนดีแล้ว
มีจิตตั้งมั่น ยินดีในฌาน มีสติ
ละความเศร้าโศกได้หมดสิ้น สิ้นอาสวะแล้ว
เหลือไว้แต่ร่างกายในชาติสุดท้าย
บัณฑิตทั้งหลายเรียกบุคคลประเภทนั้นว่า
เป็นผู้มีศีล เป็นผู้มีปัญญา
บุคคลประเภทนั้นล่วงทุกข์ได้แล้ว
เทวดาทั้งหลายบูชาบุคคลประเภทนั้น
นันทนสูตรที่ ๔ จบ
เชิงอรรถ
A ญาณทัสสนะ หมายถึงปัจจเวกขณญาณ ญาณหยั่งรู้ด้วยการพิจารณา ทบทวน คือสำรวจรู้มรรคผล
กิเลสที่ละได้แล้ว กิเลสที่เหลืออยู่ และนิพพาน(เว้นพระอรหันต์ ไม่มีการพิจารณากิเลสที่ยังเหลืออยู่)
(องฺ.ติก.อ. ๒/๑๐๔/๒๕๗)
บาลี
นนฺทนสุตฺต
[๒๕๘] เอกมนฺต ิโต โข นนฺทโน เทวปุตฺโต ภควนฺต คาถาย
อชฺฌภาสิ
ปุจฺฉามิ ต โคตม ภูริปฺ
อนาวฏ ภควโต าณทสฺสน
กถวิธ สีลวนฺต วทนฺติ
กถวิธ ปฺวนฺต วทนฺติ
กถวิโธ ๑ ทุกฺขมติจฺจ อิริยติ
กถวิธ เทวตา ปูชยนฺตีติ ฯ
[๒๕๙] โย สีลวา ปฺวา ภาวิตตฺโต
สมาหิโต ฌานรโต ๒ สตีมา้
สพฺพสฺส โสกา วิคตา ปหีนา
ขีณาสโว อนฺติมเทหธารี
ตถาวิธ สีลวนฺต วทนฺติ
ตถาวิธ ปฺวนฺต วทนฺติ
ตถาวิโธ ทุกฺขมติจฺจ อิริยติ
ตถาวิธ เทวตา ปูชยนฺตีติ ฯ
******************
๑ ยุ. กถวิธ ฯ ๒ สี. ฌานปติ ฯ
อรรถกถา
อรรถกถานันทนสูตร
พึงทราบวินิจฉัยในนันทนสูตรที่ ๔ ต่อไป :-
นันทนเทพบุตร เรียกพระผู้มีพระภาคเจ้าโดยพระโคตรว่า โคตม.
บทว่า อนาวฏํ ความว่า เมื่อพรํะตถาคตทรงส่งพระสัพพัญญุคญาณ ต้นไม้
หรือภูเขา ไม่สามารถจะขวางกั้นได้เลย เพราะฉะนั้น นันทนเทพบุตรจึง
กล่าวว่า อนาวฏํ. ครั้นชมพระตถาคตดังนั้นแล้ว เมื่อจะถามปัญหาซึ่งแต่งไว้
ในเทวโลก จึงทูลถามว่า กถํวิธํ เป็นต้น. บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า
ทุกฺขมติจฺจ อิริยติ แปลว่า ล่วงทุกข์อยู่. บทว่า สีลวา ได้แก่ พระ-
ขีณาสพ ผู้ประกอบด้วยศีล ที่เป็นโลกิยะและโลกุตระ. ปัญญา เป็นต้น ก็
พึงทราบว่า ระคนกันเหมือนกัน. บทว่า ปูชยนฺติ ความว่า บูชาด้วยของ
หอมและดอกไม้เป็นต้น.
จบอรรถกถานันทสูตรที่ ๔
