๑๑. อรณสูตร
ว่าด้วยข้าศึก
[๒๑๙] เทวดาทูลถามว่า
คนเหล่าไหนไม่เป็นข้าศึกในโลกนี้
พรหมจรรย์ที่อยู่จบแล้วของคนเหล่าไหนไม่เสื่อม
คนเหล่าไหนกำหนดรู้ความอยากได้ในโลกนี้
ความเป็นไทย่อมมีแก่คนเหล่าไหนทุกเมื่อ
มารดาและบิดาหรือพี่น้องไหว้บุคคลนั้นผู้ตั้งมั่น(ในศีล) คือใครเล่า
กษัตริย์ทั้งหลายอภิวาทใครในโลกนี้ แม้จะมีชาติต่ำ
[๒๒๐] พระผู้มีพระภาคตรัสตอบว่า
สมณะทั้งหลายในธรรมวินัยไม่เป็นข้าศึกในโลกนี้
พรหมจรรย์ที่อยู่จบแล้วของสมณะทั้งหลายย่อมไม่เสื่อม
สมณะทั้งหลายย่อมกำหนดรู้ความอยากได้
ความเป็นไทย่อมมีแก่สมณะทั้งหลายทุกเมื่อ
มารดาและบิดาหรือพี่น้องไหว้บุคคลนั้นผู้ตั้งมั่น(ในศีล) คือสมณะ
กษัตริย์ทั้งหลายอภิวาทสมณะในโลกนี้ ผู้มีชาติต่ำ
อรณสูตรที่ ๑๑ จบ

อรณสุตฺต
[๒๑๙] เกสูธ อรณา โลเก เกส วุสิต น นสฺสติ
เกธ อิจฺฉ ๑ ปริชานนฺติ เกส โภชิสิย สทา
กึสุ มาตา ปิตา ภาตา วนฺทนฺติ น ปติฏฺิต
กึสุ อิธ ชาติหีน อภิวาเทนฺติ ขตฺติยาติ ฯ
[๒๒๐] สมณีธ อรณา โลเก สมณาน วุสิต น นสฺสติ
สมณา อิจฺฉ ปริชานนฺติ สมณาน โภชิสิย สทา
สมณ มาตา ปิตา ภาตา วนฺทนฺติ น ปติฏฺิต
สมณีธ ชาติหีน อภิวาเทนฺติ ขตฺติยาติ ฯ
******************

๑ อิจฺฉาติ วา ปาโ ฯ

อรรถกถาอรณสูตร
พึงทราบวินิจฉัยในอรณสูตรที่ ๑๑ ต่อไป :-
บทว่า ไม่เป็นข้าศึก คือได้แก่ ไม่มีกิเลส. บทว่า วุสิตํ แปลว่า
อยู่จบแล้ว. บทว่า โภชิสิยํ ได้แก่ ความไม่เป็นทาส. บทว่า สมณะทั้ง
หลาย ได้แก่ สมณะผู้มีอาสวะสิ้นแล้วทั้งหลาย. เพราะว่าสมณะผู้ขีณาสพ
เหล่านั้น ชื่อว่า ไม่มีกิเลสโดยสิ้นเชิง. บทว่า พรหมจรรย์ที่อยู่จบแล้ว
ของสมณะย่อมไม่เสื่อม อธิบายว่า การอยู่ด้วยอริยมรรค ย่อมไม่เสื่อม
ไป. บทว่า ปริชานนฺติ อธิบายว่า พระเสกขะทั้งหลาย จำเดิมแต่เป็น
กัลยาณปุถุชน ชื่อว่า ย่อมกำหนดรู้ด้วยปริญญาอันเป็นโลกิยะและโลกุตระ.
บทว่า โภชิสิยํ อธิบายว่า ชื่อว่า ความเป็นไท ตลอดกาลเป็นนิตย์ ย่อม
มีแก่สมณะผู้เป็นพระขีณาสพเท่านั้น. บทว่า วนฺทติ ความว่า ย่อมไหว้ตั้ง
แต่วันบวช. บทว่า ปติฏฺิตํ ได้แก่ ตั้งมั่นในศีล. บทว่า สมณีธ แปลว่า
ซึ่งสมณะในโลกนี้. บทว่า ชาติหีนํ ได้แก่ บวชมาจากตระกูลจัณฑาลก็มี.
บทว่า พวกกษัตริย์ อธิบายว่า พวกกษัตริย์ เท่านั้นก็หาไม่ แม้พวกเทพ
ก็ย่อมอภิวาทสมณะผู้สมบูรณ์แล้วด้วยศีลเหมือนกัน ดังนี้แล.
จบอรรถกถาอรณสูตรที่ ๑๑